"Ekspansjonistyczne dążenia Niemiec hitlerowskich, faszystowskich Włoch i Japonii z jednej strony, a polityka appeasementu Wielkiej Brytanii i Francji z drugiej stanowiły podstawowe przyczyny wybuchu kolejnej wojny światowej. Z polityki mocarstw zachodnich Hitler wyciągnął wnioski o ich bierności wobec jego działań zbrojnych. 24 X 1938 r. Niemcy przedstawiły oficjalnie swe �źądania względem Polski (włączenie Gdańska do Rzeszy i przeprowadzenie tzw. korytarza przez Pomorze). Próba zastraszenia Polski zawiodła; ponadto 31 III 1939 r. Wielka Brytania udzieliła jej jednostronnych gwarancji. W tej sytuacji Hitler porozumiał się z ZSRR; pakt Ribbentrop - Mołotow został podpisany w nocy z 23 na 24 VIII 1939 r. w Moskwie. W tajnym protokole dokonano rozgraniczenia stref interesów obu państw wzdłu�ź północnej granicy Litwy, Pisy, Narwi, Wisły i Sanu. Besarabia miała przypaść ZSRR. Pakt zobowiązywał sygnatariuszy do niestosowania przemocy i nieuczestniczenia w koalicjach skierowanych przeciwko drugiemu partnerowi. Pominięto klauzulę dotyczącą sytuacji, gdy jeden z sygnatariuszy jest agresorem.

.

.

.

Wielka wojna

1 IX 1939 r. Hitler uderzył na Polskę, rozpoczynając w ten sposób II wojnę światową. Armia polska po ponad miesięcznych zmaganiach uległa przewadze niemieckiej, wspartej od 17 IX przez wojska radzieckie, które wkroczyły na terytorium Rzeczpospolitej. 3 IX wielka Brytania i Francja wypowiedziały Niemcom wojnę, ale nie podjęły powa�źniejszych działań zbrojnych (tzw. dziwna wojna). 9 IV 1940 r. armia niemiecka zaatakowała Danię i Norwegię; Dania została opanowana w ciągu jednego dnia, w Norwegii Wehrmacht natrafił na opór 30 -tys. brytyjsko-fracusko-polskiego korpusu ekspedycyjnego; walki zakończyły się 10 czerwca. 10 V rozpoczęła się wielka ofensywa niemiecka przeciwko Francji, dokonana przez terytoria Belgii i Holandii, co pozwoliło ominąć system francuskich umocnień (linia Maginota). Walki Francuzów wspomaganych przez oddziały brytyjskie trwały 6 tygodni. Brytyjczycy zostali zmuszeni do ewakuacji z pla�ź Dunkierki. 22 VI 1940 r. zostało podpisane zawieszenie broni, na mocy którego Niemcy okupowali północną i zachodnią Francję, a na południu utworzono kolaboracyjny rząd na czele z marszałkiem Philipem Petainem. Hitlerowi nie udało się dokonać inwazji Wysp Brytyjskich; niepowodzeniem niemieckim zakończyła się powietrzna bitwa o Anglię (8 VIII-31 X 1940). 10 VI 1940 Włochy wypowiedziały wojnę Francji, a 28 X 1940 zaatakowały Grecję. Pora�źki wojsk włoskich zmusiły Niemcy do udzielenia pomocy swemu sojusznikowi. 6 IV 1941 r. zaatakowały one Grecję i Jugosławię, zajmując je w ciągu trzech tygodni.

.

.

.

.

Zmagania militarne toczyły się równie�ź w Afryce, gdzie 13 IX 1940 r. armia włoska zaatakowała z obszaru Libii Egipt, broniony przez wojska brytyjskie. Początkowe sukcesy Brytyjczyków (opanowanie Cyrenajki i wschodniej Libii) przerodziły się w klęski z chwilą przystąpienia do walki niemieckiego korpusu pancernego (Afrika Korps). Kontrofensywę włosko-niemiecką udało się zatrzymać w Egipcie w bitwie pod El-Alamein (19 X-3 XI 1942). W listopadzie 1942 r. wojska anglo-amerykańskie wylądowały w Maroku i Algierii, na co Niemcy zareagowały wkroczeniem do nieokupowanej części Francji (27 listopada). Dzięki operacji desantowej wojska alianckie zmusiły w maju 1943 wojska niemieckie i włoskie do kapitulacji w Tunezji.

.

.

.

22 VI 1941 Hitler zdecydował się na uderzenie przeciwko swemu dotychczasowemu wschodniemu sojusznikowi. Armia Radziecka, przetrzebiona czystkami, początkowo cofała się. W ciągu kilkunastu tygodni Niemcy dotarli pod Leningrad i Moskwę. Na przedpolach stolicy rozegrała się bitwa, w wyniku której wojska hitlerowskie zostały w grudniu 1941 r. odepchnięte na ok. 200 km. od Moskwy. Sukcesy niemieckie ostatecznie przekreśliła klęska w bitwie stalingradzkiej (14 IX 1942 - 2 II 1943). Generalny odwrót armii niemieckiej rozpoczął się po przegranej w bitwie kurskiej (lipiec 1943). Ofensywa letnio-jesienna zapoczątkowana w czerwcu 1944 r. doprowadziła do zajęcia przez Armię Czerwoną ziem polskich a�ź do linii Wisły. Na południu wojska radzieckie wkroczyły do Rumunii, która po obaleniu prohitlerowskiego re�źimu Iona Antonescu przystąpiła 25 VIII 1944 r. do wojny przeciwko Niemcom. 9 IX 1944 r. to samo zrobiła Bułgaria. W II połowie 1944 r. Armia Czerwona prowadziła równie�ź walki na Węgrzech i w Jugosławii. 12 I 1944 r. wojska radzieckie rozpoczęły ofensywę, która doprowadziła do opanowania reszty ziem polskich, na południu Czechosłowacji, Węgier i części Austrii z Wiedniem. 2 maja zdobyły Berlin.

.

.

.

Działania zbrojne w II wojnie światowej toczyły się równie�ź na Dalekim Wschodzie. 7 XII 1941 r. Japończycy zaatakowali flotę amerykańską w Pearl Harbor. Był to początek ofensywy japońskiej przeciwko posiadłościom zamorskim USA, W. Brytanii i Holandii. Japończycy zajęli m.in. Honkong, Singapur, Indonezję, Birmę, Malaje, Filipiny, Guam, Wake. Sukcesy japońskie zostały powstrzymane po klęskach zadanych im przez amerykańską marynarkę wojenną w bitwach na Morzu Koralowym (7-11 V 1942 r.) i pod Midway (3-5 VI 1942 r.). Szczególnie zacięte walki toczyli Amerykanie na Filipinach (o Iwo Jimę i Okinawę - marzec - czerwiec 1945). 9 VIII 1945 r. do walki z Japonią przystąpił ZSRR (ofensywa w Mand�źurii, zajęcie płn. Korei). Kapitulacja Japonii nastąpiła po atakach nuklearnych na Hirosimę i Nagasaki w sierpniu 1945 r. i została podpisana 2 IX 1945.

.

.

.

W II wojnie światowej wzięło udział 61 państw świata. Pod broń powołano 110 mln. osób. Straty ludzkie, w zale�źności od szacunku, są obliczane na 48 - 60 mln. ludzi. Największe poniosły: ZSRR (ponad 24 mln), Chiny (rozbie�źne szacunki - do 22 mln.), Polska (około 6 mln) i Niemcy (5,5 mln). Polityka Hitlera (tzw. Endlosung) doprowadziła do eksterminacji około 5-6 mln. Żydów (Holocaust). Obok obozów koncentracyjnych, gdzie śmierć zadawano głównie poprzez kator�źniczą pracę i głodowe racje �źywnościowe, istniały obozy zagłady, przeznaczone do natychmiastowego uśmiercania Żydów.

.

.

.

.

Alianckie zwycięstwa w wojnie zadecydowały o nowym podziale świata. Największym zwycięzcą był ZSRR Stalina, którego wysiłek i ogrom strat wynagrodzono stworzeniem strefy wpływów obejmujących Europę Wschodnią i Środkową. Alianci zachodni pod koniec wojny przestali być wierni zasadom przyjętym na jej początku w tzw. Karcie Atlantyckiej podpisanej 12 VIII 1941 r. i uznającej m.in. prawo ka�źdego narodu do suwerenności i określenia formy rządów, zakazującej aneksji i zobowiązującej do kształtowania granic zgodnie z wolą ludności. Ustalenia konferencji w Teheranie (28 XI-1 XII 1943), Jałcie (4-11 II 1945) i Poczdamie (17 VII-2 VIII 1945) zdecydowały o podziale Niemiec na 4 strefy okupacyjne, przeprowadzeniu tam denazyfikacji, demilitaryzacji, demokratyzacji, decentralizacji (przemysłu) oraz o wypłacie odszkodowań wojennych. Zaakceptowano granice Polski na Bugu i Odrze i Nysie Łu�źyckiej. Zdecydowano o przesiedleniu ludności niemieckiej z Polski, Czechosłowacji i Węgier oraz uznano odrębność Austrii.