Organizacją powojennego ładu światowego zajęła się konferencja pokojowa w Wersalu rozpoczęta 18 I 1919 r. z udziałem zwycięskich państw Ententy i państw sprzymierzonych. W wyniku wielomiesięcznych obrad opracowano traktaty pokojowe, z których najwa�źniejszy był układ z Niemcami podpisany 28 VI 1919 r. Traktat z Austrią podpisano 10 IX 1919 r. w Saint-Germain, z Bułgarią 27 XI 1919 r. w Neuilly, z Węgrami 4 VI 1920 r. w Trianon, z Turcją 10 VIII 1920 r. w Sevres. Zabezpieczeniem pokoju i poszanowania praw narodów miała stać organizacja międzynarodowa - Liga Narodów. W wyniku traktatu pokojowego Niemcy utraciły swe zdobycze z poprzednich wojen, w tym Alzację i Lotaryngię; ziemie zaboru pruskiego weszły w skład Polski. Śląsk - w wyniku plebiscytu i powstań (sierpień 1919 r., sierpień 1920 r., 2/3 V 1921 r.) został podzielony między Niemcy i Polskę. Węgry straciły znaczną cześć swego historycznego terytorium na rzecz Rumunii, Czechosłowacji oraz Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS, później Jugosławia). Austria wyrzekła się ziem czeskich, jej część południową zajęły Włochy (m.in. południowy Tyrol , Triest i północną cześć wybrze�źa dalmatyńskiego) i SHS. Państwa pokonane, za wyjątkiem Turcji, miały zapłacić odszkodowania wojenne. Traktat wersalski narzucał zakaz jednoczenia Niemiec z Austrią.

.

.

.

Polityka Międzynarodowa

Na gruzach wielonarodowych monarchii (Austro-Węgry, Rosja, Turcja) powstały nowe państwa nękane od początku sporami terytorialnymi i antagonizmami narodowymi. Z monarchii austro-węgierskiej wyłoniły się: Austria i Węgry; inne części monarchii Habsburgów weszły w skład Polski, Czechosłowacji, Rumunii i Królestwa SHS. Z Rosji carskiej wyodrębniły się: Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa, a części imperium carów znalazły się w obrębie Polski i Rumunii (Besarabia). W wyniku podziału imperium osmańskiego powstały: Irak, Syria, Liban, Palestyna, Transjordania, Hid�źas, Asir, Jemen. W obrębie nowych państw często zamieszkiwały liczne mniejszości narodowe, niekiedy mające aspiracje do utworzenia odrębnego państwa lub do przyłączenia się do swej wielkiej ojczyzny. Przed destabilizacją polityczną wynikającą z narastania nacjonalizmu miał chronić tzw. mały traktat wersalski - system ochrony mniejszości narodowych. Gwarantował on mniejszościom prawo do równego traktowania i korzystania z tych samych praw, co większość mieszkańców. Jego funkcjonowanie było dalece niedoskonałe i nie zdołał on zapobiec narastaniu konfliktów na tle narodowościowym..

.

.

.

.

W powojennej Europie czynnikiem zasadniczo kształtującym stosunki międzynarodowe były Niemcy. Problem spłaty przez nie reparacji wywoływał liczne konflikty (zob. ni�źej). Od roku 1923 do 1929 stanowisko niemieckiego ministra spraw zagranicznych sprawował Gustaw Stresemann, który prowadził politykę nastawioną na porozumienie z państwami Europy Zachodniej. Wyrazem tego stał się układ w Locarno (16 X 1925 r.), w którym Niemcy gwarantowały nienaruszalność ich granic z Francją i Belgią, czego nie uczyniły w stosunku do swojej granicy z Polską i Czechosłowacją. W efekcie Niemcy zostały przyjęte do Ligi Narodów. Śmierć Stresemanna , która zbiegła się z początkiem światowego kryzysu gospodarczego wzmogła w Niemczech tendencje rewizjonistyczne. W wyniku tych procesów do władzy w Niemczech doszedł Adolf Hitler.

.

.

.

Niemcy pod rządami Hitlera dą�źyły do przekreślenia postanowień konferencji wersalskiej. Wyrazem tego było opuszczenie konferencji rozbrojeniowej Ligi Narodów (październik 1933)r., jednostronne łamanie traktatu wersalskiego - w tym odrzucenie ograniczeń w dziedzinie zbrojeń (marzec 1935 r.), remilitaryzacja Nadrenii (marzec 1936). 12 III 1938 r. Niemcy dokonały przyłączenia Austrii (Anschluss). III Rzesza zmusiła Czechosłowację do odstąpienia Sudetów na konferencji w Monachium (29 IX 1938 r.) z udziałem Włoch, Francji i Wielkiej Brytanii. Zwolennikiem polityki appeasmentu (czyli uspokajania Niemców drogą ustępstw) był brytyjski premier Neville Chamberlain. 15 III 1939 r. Niemcy zajęły Czechosłowację, a wkrótce potem wymusiły na Litwie odstąpienie Kłajpedy (23 III 1939 r.).

.

.

.

Wa�źną militarną konfrontacją między państwami demokratycznymi a totalitarnymi była wojna domowa w Hiszpanii. Zapoczątkowała ją zbrojna rebelia generałów po zwycięstwie frontu ludowego w wyborach do Kortezów. Rewoltę rozpoczął 17 VII 1936 r. w Maroku gen. Francisco Franco na czele 35 tys. korpusu wojsk kolonialnych. Dzięki pomocy Włoch i Niemiec w lipcu 1936 r. drogą powietrzną 24 tys. Marokańczyków i oddziały Legii Cudzoziemskiej zostały przerzucone do Hiszpanii. Od listopada 1936 r. mocarstwa faszystowskie otwarcie interweniowały po stronie gen. Franco, tworząc własne jednostki (niemiecki Legion Condor i włoski Korpus Wojsk Ochotniczych). Mocarstwa zachodnie prowadziły politykę nieinterwencji blokując dostawy broni dla republikańskiej Hiszpanii.

.

.

.

Republikanom pomocy udzielał ZSRR (3 tys. ochotników w większości instruktorów i doradców). Z inspiracji III Międzynarodówki powstały Brygady Międzynarodowe. Po bitwie o Madryt (XI 1936-III 1937), ofensywach republikańskich nad Jamarą i Guadalajarą (III 1937) wojskom frankistowskim udało się zdobyć przewagę. W grudniu 1938 r. ruszyła ich ofensywa na Katalonię, 28 III 1939 r. wojska gen. Franco wkroczyły do Madrytu. Hiszpania była wówczas miejscem, gdzie radzieccy doradcy stosowali znane im metody czystek i procesów politycznych, które osłabiły dodatkowo siły republikańskie. Ofiarami radzieckich represji padli w pierwszym rzędzie hiszpańscy trockiści i przywódcy POUM - Partii Robotniczej Zjednoczenia Marksistowskiego. Dla antyfaszystów i antystalinowców radziecka policja polityczna stworzyła obóz w Santa Ursula, nazywany hiszpańskim Dachau.

.

.

.

.

W sferze stosunków międzynarodowych tego okresu poza Europą szczególnie istotną rolę odgrywała ekspansja japońska w rejonie Dalekiego Wschodu i w strefie Pacyfiku. W 1931 r. rozpoczęła się inwazja Japonii na Mand�źurię, zakończona proklamowaniem 12 II 1932 r. formalnie niepodległego państwa Mand�źukuo. Mimo postawienia sprawy na forum Ligi Narodów poprzestano na oświadczeniach i nie przedsięwzięto wobec agresora �źadnych przewidzianych statutem sankcji. 27 III 1933 Japonia wystąpiła z Ligi. Kolejny etap wojny japońsko-chińskiej rozpoczął się 7 VI 1937 r. Zwycięstwa militarne Japonii ułatwiała skomplikowana sytuacja wewnętrzna Chin, gdzie trwała wojna domowa między Partią Narodową (Kuomintang) a komunistami, popieranymi przez ZSRR.